Op 30 augustus 2018 bespraken we het boek “Nietzsche, een biografie van zijn denken” van Rüdiger Safranski.
Ons vorige boek was “De vrolijke wetenschap” van Friedrich Nietzsche. Het boek liet ons met veel vragen achter, ook al omdat geen systematisch opgezet betoog bevat. Daarom kozen we hierna voor de biografie van Nietzsche door Safranski. Safranski kenden we van enkele andere filosofische boeken en we wisten dat hij het vermogen heeft om ingewikkelde onderwerpen duidelijk uit te leggen. Safranski heeft met de biografie van Nietzsche zijn reputatie bevestigt, maar dat wil niet zeggen dat we nu een glashelder en eenduidig beeld van Nietzsche hebben gekregen. Nietzsche was een complex persoon en onderhevig aan sterk wisselende stemmingen. Wel zagen we dat thema’s als de Übermensch en het Dionysische in zijn werken voortdurend terugkomen. Die “einfachsten” Dinge sind sehr compliciert – man kann sich nicht genug darüber verwundern! (uit “Morgenröthe”),
We bespraken o.a. de relatie tussen de Übermensch en de tegenwoordige verzorgingsstaat in combinatie met het neoliberalisme. Ook discussieerden we over de “eeuwige terugkeer”. Nietzsche heeft dit begrip niet zelf bedacht. Het komt al voor bij de oude Grieken en ook in het Boeddhisme en Hindoeïsme is dit een belangrijk leerstuk. War Das das Leben? Wohlan! Noch Ein Mal!
(uit “Also sprach Zarathustra”)In de Aziatisch godsdiensten geeft terugkeer de kans om het nieuwe leven anders en liefst beter te doen. Zo kan een individu op een steeds hoger niveau reïncarneren. Bij Nietzsche lijkt de wedergeboorte een exacte herhaling te zijn van het eerdere leven, het lijkt wel een mechanische kwestie. Hoe beoordelen we dit type terugkeer? Nietzsche zelf leek er aan het einde van zijn leven in te geloven, maar voor sommigen van ons leek het een benauwende gedachte.
Door de chronologische opzet van het boek geeft Safranski een goed inzicht in de ontwikkeling van het denken van Nietzsche die allerminst een rechte weg is geweest. Elke auteur zal een gecompliceerde persoonlijkheid als Nietzsche anders beschrijven en beoordelen. Safranski vertelt wel iets over het merkwaardige liefdesleven van Nietzsche, maar anders dan andere schrijvers gaat hij niet in op de seksuele kant van zijn hoofdpersoon. Dat is te begrijpen want veel van die verhalen berusten op toenmalige geruchten (en zijn waarschijnlijk niet relevant voor kennismaking met Nietzsche’s denken). Er is veel over Nietzsche geschreven en dan is het interessant om het boek van Safranski te vergelijken met hetgeen we lezen in de cursus “Inleiding tot de filosofie” van de Open Universiteit. De cursus behandelt de ideeën van Nietzsche thematisch maar gaat veel minder in op de chaotische persoonlijkheid van Nietzsche. Dat zijn gedachten niet altijd gemakkelijk zijn te interpreteren blijkt bij de cursus o.a. uit het feit dat er twee interpretaties van Nietzsche’s moraalkritiek behandeld worden. Ook beschrijft de cursus hoe Nietzsche’s geschriften na 1881 steeds fragmentarischer worden en vanuit wisselende perspectieven geschreven zijn.
Het laatste hoofdstuk van de biografie behandelt (evenals de cursus) de receptie van Nietzsche’s werk en is bijzonder interessant. Het toont de grote kwaliteit van Safranski als filosoof en auteur.
Ons volgende boek is “Levinas” uit de serie Kopstukken Filosofie. Het is geschreven door Joachim Duyndam en Marcel Poorthuis. We bespreken het boek op donderdag 22 november 2018 om 19:30 in het OU-studiecentrum in Utrecht.
Iedereen is altijd welkom, ook als je het boek niet (helemaal) hebt gelezen. Inlichtingen: Willem van Maren 033-2778813, maren008@planet.nl