De tweede BOEKENSALON vond plaats op 31 mei j.l. Het thema deze keer: Vergeving & heling.
Gelezen boeken:
- Misdaad en straf – Dostojevski
- De vijf wonden – Kirstin Valdez Quade
Misdaad en straf
De bekende klassieker uit 1866 van Fjodor Dostojevski. Vrijwel aan het begin van de roman pleegt de (voormalig) rechtenstudent Raskolnikov een dubbele moord op een woekeraarster en haar zuster. De rest van de roman draait om het waarom van deze moord en of/ in hoeverre Raskolnikov spijt krijgt van zijn daad.
Raskolnikov denkt namelijk dat ‘ongewone’ mensen (zoals hijzelf) boven de wet staan en dus ongestraft misdaden kunnen begaan. Als deze theorie zou kloppen, dan zou hij na de moord nergens last van hebben. Maar natuurlijk is Raskolnikov geen ‘Übermensch’ en kun je als mens niet ongestraft zo’n gruwelijke daad begaan en jezelf buiten de maatschappij stellen. Dus we zien hoe hij na de moord geteisterd wordt door momenten van walging, voor zijn omgeving maar ook voor zichzelf. Hij wordt ziek, heeft voortdurend koortsaanvallen en waanideeën; continu heeft hij het idee dat men hem op het spoor is. De slimme politieman Porfiri zit hem daadwerkelijk op de hielen; er is een prachtige dialoog tussen Porfiri en Raskolnikov waaruit blijkt dat Porfiri wel vermoedt dat hij de dader is en waarin Raskolnikov voortdurend heen en weer wordt geslingerd tussen de wens om zichzelf te verraden en de wens om níet gepakt te worden.
De enige die hem troost en hulp kan bieden is Sonja, een zeer gelovig meisje; door armoede is zij vervallen tot prostitutie. Zij haalt Raskolnikov uiteindelijk over om zichzelf aan te geven. Als hij veroordeeld wordt tot een strafkamp in Siberië, gaat ze met hem mee. Het is daar dat Raskolnikov tot oprecht berouw komt; hij begrijpt dat hij moet lijden om boete te doen en tot verlossing te komen.
De vijf wonden
De schrijfster Kirstin Valdez komt uit New Mexico. De vijfwonden is haar 1e roman; hiervóor schreef ze verhalen. Dit boek is een echte familieroman; het verhaal draait om de familie Padilla. Ze wonen in Las Penas, een klein dorpje dat geteisterd wordt door werkloosheid, geweld, verslaving. De 33 jarige werkloze nietsnut Amadeo woont (nog steeds) thuis bij zijn moeder Yolanda, hij teert op haar zak.
Het hele verhaal beslaat éen jaar, beginnend en eindigend op Goede Vrijdag. Oom Tivé heeft Amadeo uitgezocht om de rol van Jesus te spelen in het Paasspel; hij moet de kruisweg lopen en het zware kruis dragen. Amadeo bedenkt dan dat hij zich letterlijk de spijkers door de handen wil laten slaan: hij hoopt hiermee een beter persoon te worden. Maar daarna verandert er niet zoveel.
Op een dag staat zijn zwangere tienerdochter Angel voor de deur en trekt bij hen in. Angel volgt een soort opleidingsprogramma voor tienermoeders en zoekt nieuwe kansen voor zichzelf. Van haar moeder Marissa en haar nieuwe vriend wil ze niks meer weten.
Amadeo’s zus Valerie kijkt erg op hem en de rest van de familie neer, moeder Yolanda is ernstig ziek en verbergt dit voor haar familie, oom Tivé worstelt met de dood van zijn zoon (overdosis).
Elk familielid worstelt met problemen en is op zoek naar ‘verlossing’; die komt uiteindelijk in de vorm van Angels baby Connor. Hij wordt a.h.w. de verbindende schakel tussen de familieleden.
Bespreking
Bij beide romans staat duidelijk de liefde centraal; de liefde van/ voor moeder Yolanda, voor baby Connor, en de liefde van Sonja voor Raskolnikov.
Toch vonden veel mensen het einde van Misdaad en straf te onvoorstelbaar, te ‘zoet’; Raskolnikov wordt ‘ineens’ religieus. Toch was iemand ook zó overtuigd van de liefde en invloed van Sonja, dat zij dit einde juist wél verwacht had. Raskolnikov lijkt de liefde alleen maar te ontvangen, hij ‘absorbeert’ ; kan hij aan het einde de liefde wél teruggeven? Hierover zijn de meningen wat verdeeld.
De meesten vonden het onwaarschijnlijk dat Raskolnikov direct na zijn daad ‘spijt’ heeft; wellicht is er meer sprake van paniek. Raskolnikov is koortsig en ziek, hij wordt eigenlijk steeds zieker. Dat leek ons een moderne insteek: de verbinding van geest en lichaam. Er komt in het verhaal ter sprake dat hij strafvermindering krijgt , omdat hij ziek was ten tijde van zijn daad. Ook politieman Porfiri lijkt Raskolnikov wel te ‘begrijpen’; hij doet later ook zijn best voor hem. Dostojevksi’s boek werd ook geschreven in een tijd van rechtshervoming.
We zagen ook veel autobiografische elementen in de roman, o.a. : Dostojevski leed zelf aan epilepsie, zijn vader werd vermoord, hij zat zelf in een Siberisch strafkamp, waar debrakistenvrouwen zorgden voor de mannen. Dostojevski was zelf zeer religieus; volgens hem was zonder God alles betekenisloos.
Iedereen was vol bewondering voor Dostojevski’s schildering van het toenmalige Rusland.
In tegenstelling tot het einde van Misdaad en straf vonden de meesten het eind van De vijf wonden veel aannemelijker. Al was er ook kritiek: iemand vond ook dit einde wat onwaarschijnlijk omdat álles te ‘makkelijk’ weer goed komt. Het boek gaat ook over de worsteling om uit een arm milieu te ontsnappen, hoe moeilijk het is te ontkomen aan armoede, verslaving, werkloosheid etc.
Je ziet duidelijk dat Amadeo verandert vanaf het moment dat hij grootvader wordt, er is sprake van een duidelijke ontwikkeling. Door het auto-ongeluk komt hij uiteindelijk tot actie; hij had duidelijk een externe factor nodig om tot verandering te komen.
De liefde voor het gezin, de zorg voor elkaar, dat is uiteindelijk de verbindende factor, belichaamd door baby Connor.
Kritiek was er op de rol van Ryan’s moeder en Ryan (vader van baby Connor) : waarom moet de hulp nu weer komen van ‘witte’ mensen, waarom worden juist zíj neergezet als rolmodel? De plotselinge verschijning van Ryan’s moeder in het verhaal werd ook een beetje onwaarschijnlijk geacht.
De vraag werd geopperd in hoeverre De vijf wonden een religieus boek is: religie speelt uiteraard een rol in het katholieke gezin. Ook de titel heeft een religieuze context ; die slaat in de eerste plaats op de stigmata van Jesus. Maar het kan ook slaan op de vijf leden van de familie Padilla die allemaal ‘gewond’ zijn door het leven. Het boek begint met de Paas-processie en Amadeo’s rol als Jesus.
Alleen, de verlossing komt niet door de processie of door het geloof, maar door de liefde.
Wederom lazen we twee boeken rondom een thema, éen klassieker en éen actuele roman. Ook bij volgende bijeenkomsten gaan we weer uit van dit idee. Het thema voor volgende keer staat binnenkort op de agenda.
De volgende BOEKENSALON zal plaatsvinden op 4 oktober 2023, in Studiecentrum Utrecht.