Filosofieclub – Verslag van de bijeenkomst op 8 december 2016.
In december 2016 bespraken we deel 2 “Verbreding van de waarheidsvraag naar het verstaan in de geesteswetenschappen” van het boek “WAARHEID EN METHODE. Hoofdlijnen van een filosofische hermeneutiek” van Hans-Georg Gadamer. Het boek verscheen in 1960 met als titel “Wahrheit und Methode”. De Nederlandse vertaling is van 2014.
Gadamer noemt veel personen, maar hij behandelt vooral de gedachten van Plato, Aristoteles, Kant, Hegel, Schleiermacher, Dilthey, Droysen, Heidegger en Collingwood, allemaal in aanloop op zijn eigen visie op de hermeneutiek. Zijn gedachten over begrippen als belevenis, ervaring, overlevering, traditie, vraag, vooroordeel, verstaan en historisch bewustzijn zijn heel mooi verwoord. Ook zijn kritiek op de Verlichting is interessant: “het fundamentele vooroordeel van de Verlichting is het vooroordeel tegen vooroordelen in het algemeen en daarmee tegen de overlevering”.
We discussieerden o.a. over het begrip autoriteit. Gadamer schrijft: “Autoriteit heeft in eerste instantie helemaal niets met gehoorzaamheid, maar met kennis van doen. …. autoriteit …. omdat hij het beter weet”. Waarom weet iemand het beter? Waar baseren we dat op? Verder vertelt Gadamer duidelijk wat het belang van de ontwikkeling van de filologie is geweest voor de ontwikkeling van het hermeneutische denken. Hij gaat echter niet erg diep in op de filologie, minder dan hij doet voor de juridische en theologische hermeneutiek. De naam van een filoloog als Scaliger wordt niet genoemd.
Verder viel ons op dat Gadamer de hermeneutiek in feite alleen toepast op teksten. Muziek en beeldende kunst worden nauwelijks genoemd. Tenslotte vroegen we ons af wat we van de titel “Waarheid en Methode” moesten denken. Gadamer zegt nadrukkelijk dat de hermeneutiek geen methode is: “niet het ontwikkelen van een procedé van het verstaan, maar het ophelderen van de voorwaarden waaronder het verstaan tot stand komt”. En de definitieve waarheid zal de hermeneutiek ons evenmin brengen: “Verstaan is naar zijn aard een werkingshistorisch proces. …. We vergeten de hele waarheid van [een historisch] verschijnsel wanneer we de onmiddellijke verschijning zelf als de hele waarheid opvatten” en “[Het verstaan] zal zich er van bewust moeten zijn dat haar eigen verstaan en uitleggen geen constructie is vanuit principes, maar de voortgezette ontwikkeling van een geschiedenis die van verre komt”.
Ondanks onze vragen en kritiek (die misschien voortkwam uit ons onbegrip) hadden we veel waardering voor het boek.
Het volgende boek dat we willen bespreken is “Utopia” van Thomas More. In 2016 verscheen een vertaling door Paul Silvertand, met een voorwoord van Hans Achterhuis en een nawoord van Marja Brouwer. Er zijn ook oudere vertalingen.
We bespreken dit boek op donderdag 9 maart 2017 om 19:30 in het OU-studiecentrum in Utrecht. Belangstellenden zijn altijd welkom, ook als je het boek niet (helemaal) hebt gelezen.
Inlichtingen: Willem van Maren 033-2778813, maren008@planet.nl