Het boek Utopia bestaat uit twee delen. In het eerste deel geeft de ontdekkingsreiziger Rafaelo Babellario aan Thomas More en diens vriend Pieter Gilles zijn mening over de ideale staatsvorm. Zijn ideeën zijn gebaseerd op ervaringen opgedaan tijdens lange reizen in verre streken. In feite vertelt Babellario echter over het toenmalige Engeland. More en Gilles zijn verstandige mensen en dus niet geïnteresseerd in verhalen over allerlei monsters. Wel willen ze graag horen over de bestuursvorm elders. En met reden, want “naar een ontwikkelde samenleving met een doordachte organisatie moet je met een lantaarntje zoeken”. En wat zie je het meest in de wereld? “De meeste vorsten besteden hun tijd liever aan oorlogje spelen dan aan de edele kunst van de vrede”. En waar vind je onpartijdige rechters? “Ook de waarheid wordt een kwestie van opinie”. Babellario ziet wel in dat zijn verhaal erg onwaarschijnlijk is, maar daar kan hij niets aan doen. “Echt waar, als je alles wat door onze dolgedraaide samenleving vreemd wordt gevonden niet zou mogen zeggen omdat het zogenaamd onuitvoerbaar of zelfs belachelijk is, zouden we in een christelijk land bijna alles wat Jezus zijn apostelen geleerd heeft, niet mogen zeggen!” Kortom, er is veel verkeerd in die verre landen (dus in Engeland).
In het tweede deel van het boek vertelt Babellario over het eiland Utopia waar men zijn zaakjes wel goed voor elkaar heeft. Daar bestaat een ideale maatschappij. Over alles is nagedacht, de overheid heeft alles goed geregeld en er is geen ruimte voor menselijk tekortkomingen. De overheid stelt zich nooit arrogant of autoritair op. “Respect voor de overheid wordt in Utopia niet afgedwongen maar verdiend en zo hoort het ook.” Utopia blijkt een maakbare samenleving te zijn die in sommige aspecten veel lijkt op de Oost-Europese landen vóór 1990 – of Noord Korea nu. Om deze reden zal een lezer in 2017 het boek heel anders beoordelen dan een lezer uit 1917. Een eeuw geleden zagen sommigen misschien nog wel iets positiefs in Utopia, maar nu is het geloof in de maakbare samenleving zwaar onder druk komen te staan. Idealen kunnen mislukken en soms bij hun uitvoering zelfs in hun tegendeel omslaan. Vanuit dit oogpunt is het boek historisch interessant. Het werk heeft zeker ook aspecten die goed zijn voor een filosofische discussie. Toch beschouwden we het boek vooral als satire. Thomas More heeft getoond dat hij evenals zijn vriend Erasmus een humoristische maatschappijkritiek kon schrijven.
In onze volgende bijeenkomst willen we het denken van Martin Heidegger bespreken. We doen dit aan de hand van het boek “Heidegger en zijn tijd” van Rüdiger Safranski. We bespreken dit boek op donderdag 15 juni 2017 om 19:30 in het OU-studiecentrum in Utrecht. Belangstellenden zijn altijd welkom, ook als je het boek niet (helemaal) hebt gelezen. Inlichtingen: Willem van Maren 033-2778813, maren008@planet.nl
Foto: Rowland Lockey [Public domain], via Wikimedia Commons
