Op 7 november bespraken wij (Diane, Marlies, Rikje, Maaike, Anneleen, Marcel en Anton) Clausewitz van Joost de Vries. Over het algemeen een positief oordeel over de plot en de opbouw van het verhaal. De discussie ging in het begin vooral tussen de “serieuzen” en de “ironici”. De serieuzen zeiden “niet mijn boek”, “wat is de betekenis?”, “welke kijk op de wereld wordt hier gepresenteerd?”, “er is geen enkele emotie”, “beschrijvingen en taalgebruik zijn hier en daar slecht”. De”ironici” vonden beschrijvingen en taalgebruik vaak erg goed al waren ze het er mee eens dat beschrijvingen en taalgebruik soms ook niet zo geslaagd waren. Verder pareerden ze bezwaren steevast met “het is ironie en zeer vermakelijk”. Bijvoorbeeld  “Het lijkt mij moeilijk, schreef Joost, als je van die leeftijd bent, die van Koetsier, wanneer al je idealen en theorieën door de moderne wetenschap op moleculair niveau onhoudbaar worden verklaard. DNA wint het van motieven, gemankeerde alibi’s en kogelbanen”. Dan is de  ironie dat “de” moderne wetenschap dat niet doet (dat is voornamelijk beperkt tot sommige neurowetenschappers), het in verband brengen van DNA met kogelbanen is vermakelijk en Koetsier (=Mulisch) belachelijk en uit de tijd verklaren zal ook wel ironisch bedoeld zijn.

Niet alles is echter ironisch. Postmoderne filosofen zeggen “we legitimeren onze opvattingen met verhalen, maar hoe legitimeren wij onze verhalen?”. De schrijver van Clausewitz sluit zich daarbij aan: “Wat zijn feiten? Ze vertellen niet meer van iemand dan aangespoeld wrakhout vertelt van het schip waaraan het heeft toebehoord. Het verraadt misschien de identiteiten bewijst zijn schipbreuk, maar wat zegt het over het doel van zijn reis en over de strijd op leven en dood die het met de elementen heeft gestreden op weg naar dat doel?” Het verleden laat sporen na, maar die sporen zijn niet voldoende om een waarheidsgetrouw verhaal te construeren over wat gebeurd is.

De schrijver is zeer belezen en beschikt over veel kennis. Hij toont dat echter, vonden wij, minder nadrukkelijk dan iemand als Mulisch. Bijvoorbeeld als de hoofdpersoon denkt aan Pontius Pilatus associeert hij dat ook aan wat Dante schreef,  hoewel Pilatus niet eens bij naam wordt genoemd door Dante, terloops vermeldt hij dat Dante een hypocorisme is van Durante en dan worden er ook nog twee leugens over het leven van Dante beschreven.

Wij keken ook naar de recensies van Clausewitz. Nogal wisselende meningen, positief maar ook met kritiek op stijl en taalgebruik. Spectaculair is de onenigheid over al of geen plagiaat, wij vonden dat er verwantschap is met voorbeelden maar geen sprake van plagiaat. Vol ontzag lazen wij de recensie van een Bijzonder hoogleraar Literaire kritiek (Elsbeth Etty). Niet alleen kon zij, ook al is het geen sleutelroman, de personages koppelen aan mensen uit de kring van Mulisch: Hans Koetsier = Harry Mulisch, Amelia Dennerode = Greta Duisenberg, etc. De hoogleraar ontdekte ook “Deze debuutroman vormt een keerpunt in de Nederlandse literatuur. … vast staat dat hier op magistrale wijze een wisseling van de wacht in de cultuur, de politiek en de dominante ideologie vorm heeft gekregen. Het linkse paradigma van de jaren zestig en zeventig, waarvoor het intellectuele engagement van Harry Mulisch symbool staat, maakt plaats voor het ‘gedachtegoed’ van Bekende Nederlanders in tv-programma’s als Wie is de mol” en “Ook wij maken nu een literair-historische regime change mee en Joost de Vries laat de koppen van zijn voorgangers genadeloos rollen”

Al met al een interessante bijeenkomst van de Leesclub en uiteindelijk, na de discussie, een beter begrip van het boek en van elkaars’ standpunt waarbij de”ironici” met hun nadruk op de vermakelijke episodes in het boek een beetje de overhand hadden.

Als je een bijeenkomst wilt bijwonen, neem dan contact op met Anton de Winter, anton.de.winter@hccnet.nl of 035-5826078.